Jakie pułapki mogą czyhać na Twojej ścieżce kariery? Co sprawia, że jedna osoba znakomicie pełni swoją rolę zawodową, a inna odczuwa trudności? Które zachowania pracodawcy mogą spostrzegać jako czynniki ryzyka? Co Twój styl osobowości czy temperament mówi o Twoich predyspozycjach do pracy? W jakiej firmie masz szansę być rozpoznany jako talent?

Nasz wewnętrzny kapitał

Styl osobowości przejawia się automatycznie w niemal każdej sferze aktywności człowieka. To zestaw utrwalonych wzorców zachowań, które zaczynają funkcjonować jako względnie stałe cechy. Pozwalają one opisywać i przewidywać zwyczajowy sposób reagowania danej osoby, wybierane przez nią strategie działania czy sposób przeżywania. Zanim jednak osobowość ma szansę się ukształtować, nasz sposób działania determinuje już temperament – biologiczny potencjał manifestujący się we wrażliwości na stymulację, dominującym nastroju, emocjonalności, intensywności cyklów aktywności[i].

Cechy kandydata do pracy

Poznanie stylu osobowości czy temperamentu kandydata jest cenną wiedzą dla rekrutera, gdyż jego celem jest wybór kandydata w jak najwyższym stopniu dopasowanego do stanowiska i kultury organizacyjnej firmy. Dzięki obserwacji zachowań kandydata w trakcie ośrodka oceny kompetencji (AC), ocenie jego próbek pracy i analizie wybranych cech z użyciem testów, rekruter zyskuje wskazówki, jak kandydat z dużym prawdopodobieństwem będzie zachowywać się w przyszłości.  Na tej podstawie rekruter trafniej prognozuje efektywność kandydata w różnych sytuacjach zawodowych i w kontaktach z ludźmi; identyfikuje jego mocne strony, szczególne potrzeby czy potencjalnie problematyczne aspekty zachowania.

Samoświadomość a wybór ścieżki kariery

Również dla osoby pragnącej świadomie podjąć decyzję o wyborze ścieżki kariery, możliwość odkrycia czynników kształtujących jej efektywność, komfort i predyspozycje jest bezcenna. Możliwość przyjrzenia się swoim aspektom psychologicznym pozwala lepiej zrozumieć własne głębokie potrzeby, strategie działania oraz globalne tendencje rządzące własnym sposobem zachowania, myślenia, przeżywania.

Może to być szczególnie przydatne osobom pragnącym sprawdzić własne dopasowanie do specyficznej roli zawodowej (np. menadżer, handlowiec, pielęgniarka), odczuwającym brak satysfakcji z obecnego zajęcia czy tym, dla których praca jest obszarem znaczącym z punktu widzenia ogólnego poczucia sukcesu i spełnienia. 

Czynniki sprzyjające wykolejeniu kariery

Samopoznanie w długofalowej perspektywie zmniejsza ryzyko wyboru ścieżki kariery, która będzie ignorować indywidualny potencjał ulokowany w predyspozycjach, lub wzmacniać tendencje, które mogą doprowadzić do wykolejenia kariery. To pojęcie stosujemy na określenie czynników, które w określonych warunkach, na przykład, utrudniają utrzymywanie relacji w pracy, hamują produktywność czy powodują zbyt duże obciążenie energetyczne grożące wypaleniem zawodowym.

Do czynników ryzyka zalicza się, m.in.: niedopasowanie temperamentalne, zmienność emocjonalną, podejrzliwość, wrażliwość na krytykę, zachowawczość i opór wobec zmian, brak elastyczności i usztywnienie, zawyżone poczucie własnej wartości, arogancję, skłonność do manipulacji i ryzyka, perfekcjonizm, zbytnie poszukiwanie uwagi, oportunizm, przesadną skrupulatność, impulsywność, postawę wymagającą i mało empatyczną oraz wiele innych.

Warto jednak pamiętać, że powyższe cechy mają charakter względny. Zestaw czy nasilenie cech, które służy efektywności w zawodzie handlowca, wygląda odmiennie w przypadku stanowisk urzędniczych czy menadżerskich. Również konfiguracja osobowości członków zespołu, wchodzących ze sobą w interakcje oraz czynniki tkwiące w samym środowisku pracy, mogą modyfikować to, czy dana cecha będzie odbierana jako pozytywna czy nie, oraz w jakim stopniu będzie się przejawiać w zachowaniu.

Przykłady czynników wypaczających talenty*   ·        nie widzi, że momentami naciska zbyt mocno lub mówi zbyt dużo ·        nie umie delegować obowiązków i woli wszystko robić sama ·        nie ma wystarczająco dużo pewności siebie, by przekonująco zaprezentować opinię ·        nie znosi, gdy prosi się ją, by zrobiła cokolwiek, co wykracza poza zakres jej obowiązków ·        angażuje się w zbyt wiele rzeczy jednocześnie ·        ma silnie wykształcony system wartości (…) co może być źródłem moralnego oburzenia ·        jest postrzegana jako bardzo ambitna i przesadnie nastawiona na awans ·        eksploduje pod wpływem presji ·        nie lubi, kiedy zmienia się stawiane jej wymagania ·        silnie identyfikuje się z szefem ze szkodą dla innych ·        musi zawsze wygrywać ·        ma problemy z zaadaptowaniem się do osób o odmiennym stylu pracy ·        ma skłonność do perfekcjonizmu   *Zarządzanie talentami i planowanie ścieżek karier (2012). Cannon James A., McGee R. Wolters Kluwer.

Pułapki decyzji karierowych

Interakcje pomiędzy cechami charakteru, potrzebami wynikającymi z temperamentu oraz czynnikami tkwiącymi w środowisku pracy bez wątpienia mogą kształtować przebieg kariery. Podobnie jak przypadek, (nie)podjęte decyzje lub nietrafnie dobrane strategie działania. Jakie pułapki mogą czekać na Twojej drodze?

• Pułapka pierwszej pracy – gdy charakter pierwszej pracy w sposób niezaplanowany staje się Twoją kluczową specjalnością. Przykład: studiujesz psychologię, ale zarabiasz na studia pracując w księgowości. W chwili uzyskania dyplomu będziesz mieć kilka lat doświadczenia, wizerunek i wynagrodzenie specjalisty w dziedzinie, której nie uważasz za docelową. Może być Ci trudno z tego zrezygnować lub dostosować się ponownie do poziomu juniorskiego w kolejnej pracy.
  
  
• Pułapka elitarnej specjalizacji – może dotknąć osoby pracujące w niszowych dziedzinach, prestiżowych instytucjach, pasjonatów. Ich umiejętności mają wąski lub unikalny zakres, przy jednocześnie niewielu alternatywnych miejscach pracy.
  
  
• Pułapka szybkiego awansu – może dotknąć osoby chętnie przyjmujące odpowiedzialność, nieasertywne lub mające ambicje liderskie. Bywa, że firma z przyczyn organizacyjnych przydziela czasowo role menadżerskie w sposób nieformalny. W rezultacie osoba wykonuje jednocześnie dotychczasowy zakres obowiązków (np. asystencki) i zarządczy.  Zaburza to jej efektywność w obu rolach, logikę przebiegu kariery na poziomie CV, co w przyszłości wzmaga czujność rekruterów.
  
  
• Pułapka wielu zainteresowań i talentów – osoby z wybiórczą lub powierzchowną znajomością wielu oderwanych od siebie dziedzin; takie, którym trudno zdecydować się na specjalizację mogą mieć trudność w znalezieniu pracy lub osiągnięciu satysfakcji z niej.
  
  
• Pułapka odraczania do końca studiów – jeżeli jesteś w połowie studiów, a Twoje CV świeci pustkami, wiedz, że już zostałeś w tyle za dziesiątkami kolegów i koleżanek, być może Twoich przyszłych przełożonych. Oni łącząc studia zaoczne z pracą zawodową, z chwilą uzyskania dyplomu będą już wykwalifikowanymi specjalistami, aktywnymi zawodowo od kilku lat, co przełoży się bezpośrednio na ich wynagrodzenie i zainteresowanie pracodawców.
  
  
• Pułapka braku pokory – obecnie czujesz zainteresowanie rekruterów Twoją osobą. Twoja pierwsza praca stwarza Ci jedne z najlepszych warunków zatrudnienia w branży, ale kusi Cię, aby sprawdzić, ile więcej możesz otrzymać od konkurencji. Na interview eksponujesz pewność siebie, zawyżasz stawkę wynagrodzenia, chcesz szybciej otrzymać rolę lidera. Uważaj, aby nie zyskać wśród rekruterów opinii osoby aroganckiej lub o nierealistycznych oczekiwaniach.
  
  
• Pułapka awansu pionowego – jedyną wizją kariery, jaką masz jest wspinanie się po drabinie hierarchii korporacyjnej. Marzysz o słowie „dyrektor” na wizytówce, nie uznajesz pojęcia „awans poziomy”. To błąd – współczesny rynek pracy potrafi wiele zaoferować osobom, które są elastyczne i mają otwartość na poszerzanie kwalifikacji oraz reorientację zawodową.
  
  
• Pułapka przywiązania lub komfortu – Masz stabilną pracę, nawet komfortową, choć zarabiasz minimalną krajową, wciąż mieszkasz z rodzicami, a firma nie inwestuje w szkolenia dla pracowników. Powtarzasz sobie, że w kolejnym roku dostaniesz lepsze warunki umowy, własny projekt, dużo wyższą pensję, firma sfinansuje Ci ważny certyfikat, bo Twoje zaangażowanie i lojalność zostaną docenione lub firma w krótkim czasie rozwinie się biznesowo. Uświadom to sobie – ten scenariusz jest mało prawdopodobny J Jesteś w wieku, gdy najszybciej rozwijasz swój potencjał. Przegapisz ten czas, rynek pracy przegapi Ciebie.

 

[i] Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie (2005). Millon. T, Davis. R. Instytut psychologii Zdrowia.